عدسی مخزن یکی از اجزای اصلی مخازن تحت فشار است. این عدسی ها به شکل گوناگونی مانند کروی، بیضی، مخروطی، بشقابی و تخت وجود دارند و به پوسته مخزن متصل می‌شوند. در زمان ساخت و طراحی عدسی ها، مهندسان باید از استانداردهای مربوطه مانند کد ASME استفاده کنند. عدسی مخزن در صنایع مختلفی مانند صنایع نفت، گاز، شیمیایی، پتروشیمی، فولاد و غیره استفاده می‌شود. این عدسی ها در ساخت مخازن تحت فشار و تانکر های سوخت و محصولات مشابه بسیار پر کاربرد هستند. برای ساختن یک مخزن تحت فشار یا یک تانکر، به ساخت عدسی مخزن نیاز است.
عدسی مخزن چیست؟
عدسی مخزن یا Vessel Heads یکی از اجزای اصلی مخازن تحت فشار است. این عدسی ها روی پوسته مخزن نصب می‌شوند و شکل آن‌ها بسته به نوع مخزن، می‌تواند کروی، بیضوی، مخروطی، بشقابی یا تخت باشد.
عدسی مخزن برای ایجاد فضایی برای جمع‌آوری و نگهداری مواد مختلف در مخازن تحت فشار استفاده می‌شود. این عدسی ها به دلیل تحمل بالایی که در برابر فشار دارند، باید از جنس‌های مقاومی ساخته شوند.
علاوه بر این، عدسی مخزن باید با استانداردهای مشخصی که توسط سازمان ASME تعیین شده‌اند، ساخته شوند. این استانداردها شامل ASME Section VIII Division 1 و 2 و UG-32 و UG-34 و UG-36 و UG-37 و UG-38 هستند.
با توجه به نوع مخزن و نیاز به عدسی مخزن، می‌توان از جنس‌های مختلفی برای ساخت این عدسی‌ها استفاده کرد. به عنوان مثال از جنس‌های آلیاژی مانند استیل کربن و استیل ضد زنگ استفاده می‌شود.
انواع عدسی مخزن
عدسی مخزن یک قطعه مهم در ساخت مخازن تحت فشار است که به عنوان بخش انتهایی مخزن قرار می‌گیرد. در ادامه انواع عدسی مخزن را بررسی خواهیم کرد.
- عدسی مخزن نیم کروی
عدسی مخزن نیم کروی از دو نیم کره به هم چسبیده تشکیل شده است. این نوع عدسی برای مخازن با حجم بالا و فشار کم استفاده می‌شود. - عدسی مخزن بیضوی
عدسی مخزن بیضوی شکلی مانند یک تخم مرغ دارد. این نوع عدسی برای مخازنی با فشار بالا و حجم کم استفاده می‌شود. - عدسی مخزن بشقابی
عدسی مخزن بشقابی شکلی مانند یک بشقاب دارد و برای مخازنی با فشار بالا و حجم کم استفاده می‌شود. - عدسی مخزن مخروطی
عدسی مخزن مخروطی شکلی مانند یک مخروط دارد و برای مخازنی با فشار بالا و حجم کم استفاده می‌شود. - عدسی مخزن نیم مخروطی
عدسی مخزن نیم مخروطی شکلی مانند نیمی از یک مخروط دارد و برای مخازنی با فشار بالا و حجم کم استفاده می‌شود. - عدسی مخزن تخت
عدسی مخزن تخت شکلی مانند یک صفحه دارد و برای مخازنی با فشار بالا و حجم کم استفاده می‌شود. - عدسی مخزن بشکل دایره
عدسی مخزن بشکل دایره شکلی مانند یک دایره دارد و برای مخازنی با فشار بالا و حجم کم استفاده می‌شود.
در کل، انتخاب نوع عدسی مخزن بستگی به فشار و حجم مخزن دارد و باید با توجه به این موارد انجام شود.
کاربرد عدسی مخزن
کاربرد اصلی عدسی مخزن در ساخت مخازن ذخیره و مخازن تحت فشار است. یکی از مزایای استفاده از عدسی مخزن، افزایش استحکام مخزن تحت فشار است. با استفاده از عدسی مخزن، نقاط تماس پوسته مخزن با فلنج‌ها و شیرها تقویت می‌شود و احتمال ترکیدگی و نشتی در این نقاط کاهش می‌یابد. عدسی مخزن همچنین در ساخت مخازن با ظرفیت بالا کاربرد دارد. با استفاده از این عدسی ها، مخزن با ظرفیت بالا و حجم کمتری ساخته می‌شود که در مکان‌های محدود فضایی، این امر بسیار مهم است. در صنایع نفت، گاز و پتروشیمی، عدسی مخزن برای ساخت مخازن تحت فشار بسیار پرکاربرد است. همچنین در صنایع شیمیایی، غذایی و دارویی نیز از عدسی مخزن استفاده می‌شود. استفاده از عدسی مخزن در صنایع گوناگون، نشان از اهمیت و کاربرد بالای این قطعه در صنایع مختلف دارد.
ساخت عدسی مخزن
برای ساخت عدسی مخزن، ابتدا باید مواد اولیه مورد نیاز را تهیه کرد. مواد اولیه شامل برگ‌های فولادی، لوله‌های فولادی، چدن و آلیاژهای مختلف است. سپس با استفاده از ماشین‌آلات قطعه‌های مورد نیاز برش و شکل داده می‌شوند.
سپس با استفاده از دستگاه‌های فرم‌دهی، قطعات به شکل عدسی در می‌آیند. در این مرحله، دقت بسیار بالایی در ابعاد و شکل عدسی مخزن لازم است. پس از فرم‌دهی، قطعات به وسیله دستگاه‌های لحیم‌کاری به هم متصل می‌شوند.
در نهایت، عدسی مخزن با استفاده از دستگاه‌های سطح‌دهی، صیقل‌دهی و رنگ‌آمیزی، نهایی می‌شود. پس از اتمام کار، عدسی مخزن برای آزمایش‌های نهایی به آزمایشگاه ارسال می‌شود. در کنار این‌ها، عدسی مخزن‌های دو لبه و تک لبه نیز برای ساخت مخازن تحت فشار و تانکرهای سوخت مورد استفاده قرار می‌گیرند.
سخن پایانی
عدسی مخزن به عنوان یکی از اجزای اصلی مخازن تحت فشار، نقش بسیار مهمی در ساخت و عملکرد این تجهیزات دارد. این عدسی‌ها دارای جنس آلیاژی مختلفی هستند که برای مقاومت در برابر فشار و دمای بالا و همچنین مقاومت در برابر خوردگی و خوردگی الکتریکی انتخاب می‌شوند. علاوه بر این، طراحی و انتخاب عدسی مخزن بسیار مهم است و باید با رعایت استانداردهای مربوطه انجام شود. در صورت عدم رعایت این موارد، مخازن تحت فشار ممکن است خطرناک باشند و برای افراد و محیط زیست آسیب زا باشند. با توجه به اینکه عدسی مخزن به عنوان یکی از اجزای اصلی مخازن تحت فشار دارای اهمیت بسیاری است، طراحان و مهندسان باید با دقت و دانش کافی به انتخاب و طراحی آن‌ها بپردازند.